การเก็บเกี่ยวข้าวโพดและปัญหาในการเก็บเกี่ยว

โดย … รศ.ดร.สมชาย ชวนอุดม^1,นางสาววารี ศรีสอน^1,

¹ กลุ่มวิจัยวิศวกรรมประยุกต์เพื่อพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เป็นพืชไร่ที่มีความสำคัญทางด้านเศรษฐกิจของประเทศไทย เป็นพืชที่ใช้เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรมผลิตอาหารสัตว์ โดยประเทศไทยสามารถผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ได้ประมาณปีละ 5 ล้านตัน คิดเป็นมูลค่ามากกว่า 4 หมื่นล้านบาท แต่ปริมาณที่ผลิตได้ยังไม่เพียงพอต่อความต้องการใช้ที่เพิ่มขึ้นของอุตสาหกรรมการผลิตอาหารสัตว์ที่มีการขยายตัวเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จึงต้องนำเข้าข้าวโพดเลี้ยงสัตว์จากต่างประเทศประมาณปีละ 700-800 ล้านบาท (สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2556) ดังนั้นจึงจำเป็นต้องเร่งรัดเพิ่มผลผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ให้เพียงพอกับความต้องการของประเทศ ซึ่งปัญหาในการผลิตข้าวโพดของประเทศไทยส่วนหนึ่งเกิดจากต้นทุนค่าแรงที่เพิ่มสูงขึ้นโดยเฉพาะในขั้นตอนการเก็บเกี่ยว

การเก็บเกี่ยวข้าวโพดของเกษตรกรสามารถจำแนกออกเป็น 3 ลักษณะ ดังนี้

1.การเก็บเกี่ยวด้วยแรงงานคน (ภาพที่ 1) ซึ่งมีทั้งแบบเก็บฝักที่ยังไม่ปอกเปลือก คือการหักฝักข้าวโพดออกจากต้นโดยไม่ปอกเปลือก และเก็บฝักแบบปอกเปลือกโดยจะใช้ไม้ปลายแหลมกรีดปอกเปลือกออก แล้วหักฝักข้าวโพดโยนกองรวมกันไว้บนพื้นดิน ในเข่งหรือกระสอบ ซึ่งการเก็บฝักแบบไม่ปอกเปลือกมีค่าใช้จ่ายโดยประมาณ 800-1,000 บาท/ไร่ ส่วนการเก็บฝักแบบปอกเปลือกมีค่าใช้จ่ายโดยประมาณ 1,000-1,500 บาท/ไร่ ทั้งนี้ขึ้นอยู่สภาพพื้นที่และผลผลิต ซึ่งค่าใช้จ่ายประกอบด้วยค่าแรงงานปลิดฝัก และค่าขนย้ายออกจากแปลงซึ่งมีทั้งการขนย้ายโดยใช้รถบรรทุกและแรงงานคน ค่าใช้จ่ายในส่วนนี้มีค่ามากกว่า 1 ใน 3 ของต้นทุนการผลิตทั้งหมด เนื่องจากใช้คนเป็นหลักในการหักปลิดเก็บข้าวโพดทีละฝักและการขนย้ายรวบรวมเพื่อเก็บรักษาหรือจำหน่ายในรูปของฝักข้าวโพด จึงต้องใช้แรงงานจำนวนมากและเสียเวลาค่อนข้างสูง นอกจากนี้เกษตรกรบางรายจะเก็บรักษาฝักข้าวโพดไว้รอราคาที่สูงขึ้นแล้วจึงนำออกจำหน่ายทั้งฝัก บางรายจะกะเทาะด้วยเครื่องกะเทาะข้าวโพดแล้วจำหน่ายในรูปของเมล็ดข้าวโพด

 

2.การเก็บเกี่ยวโดยใช้เครื่องปลิดฝักข้าวโพด (ภาพที่ 2) แบ่งออกเป็น 2 แบบคือ เครื่องปลิดฝักข้าวโพด และเครื่องปลิดและปอกเปลือกหุ้มฝักข้าวโพด โดยเครื่องปลิดฝักข้าวโพดทั้ง 2 แบบ ต่อพ่วงกับรถแทรกเตอร์ และเครื่องปลิดและรูดเปลือกหุ้มฝักข้าวโพด มีกลไกเหมือนกันกับเครื่องปลิดฝักข้าวโพด แต่จะมีชุดลำเลียง และชุดรูดเปลือก โดยเครื่องนี้จะติดพ่วงด้านข้างของรถแทรกเตอร์ หลังจากนั้นจึงค่อยรวบรวมฝักเพื่อเก็บรักษาหรือจำหน่าย และมีรูปแบบหลังการเก็บรักษาเช่นเดียวกับการเก็บเกี่ยวโดยใช้แรงงานคน

3.การเก็บเกี่ยวโดยใช้เครื่องเกี่ยวนวด (ภาพที่ 3) ซึ่งมีบริษัทผลิตเครื่องเกี่ยวนวดข้าวในไทยดัดแปลงเครื่องเกี่ยวนวดข้าวให้สามารถเก็บเกี่ยวได้ทั้งข้าวและข้าวโพด โดยเครื่องจะมีขนาดใหญ่ มีสมรรถนะในการทำงานดี และมีความรวดเร็ว เนื่องจากเครื่องเกี่ยวนวดข้าวโพด ประกอบด้วยชุดเก็บเกี่ยว ชุดกะเทาะข้าวโพด และชุดคัดแยกและทำความสะอาด ทำงานได้เบ็ดเสร็จในเครื่องเดียว เหมาะสำหรับพื้นที่ราบขนาดใหญ่ นิยมใช้ในเขตภาคกลางของประเทศ เช่น นครสวรรค์ ลพบุรี และสระบุรี เมื่อเก็บเกี่ยวได้เมล็ดข้าวโพดแล้วจะต้องขนย้ายออกจากพื้นที่เพื่อนำไปจำหน่ายโดยทันที

ขั้นตอนการเก็บเกี่ยวข้าวโพดโดยทั่วไปทั้ง 3 ลักษณะ สามารถสรุปได้ดังแสดงในภาพที่ 4

ปัญหาในการเก็บเกี่ยวข้าวโพด

การเก็บเกี่ยวข้าวโพดในประเทศไทย มีทั้งการใช้แรงงานคนและเครื่องมือที่ใช้ในการเก็บเกี่ยวข้าวโพดดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น ในการทดสอบและ/หรือการใช้งานจริงยังเกิดปัญหาที่ต้องแก้ไข ซึ่งสามารถสรุปปัญหาที่เกิดจากการเก็บเกี่ยว ได้ดังนี้

1. ปัญหาจากการเก็บเกี่ยวด้วยแรงงานคน

การเก็บเกี่ยวโดยใช้แรงงานคนนอกจากปัญหาในการขาดแคลนแรงงานแล้ว ปัญหาด้านค่าใช้จ่ายสำหรับการจ้างแรงงานค่อนข้างสูง เนื่องจากค่าจ้างแรงงานขั้นต่ำและค่าครองชีพปรับตัวสูงขึ้น นอกจากนี้แล้วการเก็บเกี่ยวข้าวโพดโดยใช้แรงงานคนเป็นการเก็บฝักเพียงอย่างเดียว ไม่ได้มีการกะเทาะเมล็ด ต้องนำฝักข้าวโพดมากะเทาะเมล็ดอีกครั้ง ซึ่งเป็นการทำงานหลายขั้นตอน ไม่เบ็ดเสร็จในครั้งเดียว รวมทั้งต้องดูแลรักษาข้าวโพดในระหว่างรอการกะเทาะไม่ให้เสื่อมคุณภาพและ/หรือถูกสัตว์และแมลงเข้าทำลาย

2. ปัญหาจากการเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องปลิดฝักข้าวโพด

การใช้เครื่องปลิดฝักข้าวโพดได้มีส่วนเข้าช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงานในการเก็บเกี่ยว ซึ่งในบางพื้นที่ต้องการเก็บรักษาฝักข้าวโพดไว้เพื่อรอราคา แต่การใช้งานยังมีในวงจำกัดทั้งนี้เนื่องจากในบางพื้นที่ต้องการได้เครื่องที่สามารถทำงานเบ็ดเสร็จได้ในครั้งเดียว คือเก็บเกี่ยวและได้ข้าวโพดออกมาเป็นเมล็ดโดยเฉพาะในเขตภาคกลาง แต่เครื่องในลักษณะนี้เป็นเพียงเก็บเกี่ยวฝักข้าวโพดเท่านั้น และในการใช้งานของเครื่องแบบนี้ยังมีข้อจำกัดในเรื่องรูปแบบของการเก็บเกี่ยวที่จะเข้าเก็บฝักบริเวณขอบแปลงที่ค่อนข้างลำบาก เพราะต้องถูกลากจูงด้วยแทรกเตอร์

3. ปัญหาจากการเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องเกี่ยวนวดข้าวโพด

เครื่องเกี่ยวนวดข้าวโพดเป็นเครื่องที่มีส่วนประกอบของชุดปลิดและลำเลียงฝัก ชุดกะเทาะ และชุดคัดแยกและทำความสะอาด ทำงานได้เบ็ดเสร็จในเครื่องเดียว ดังนั้นจึงสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและรวดเร็ว แต่ข้อจำกัดของเครื่องแบบนี้ คือมีขนาดใหญ่ ราคาแพง และการทำงานเหมาะกับพื้นที่ราบขนาดใหญ่ แต่พื้นที่เชิงเขาที่มีการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์จำนวนมากอาจจะไม่เหมาะสม นอกจากนี้การขับเคลื่อนด้วยตัวเองใช้ช่วงล่างโดยเฉพาะโซ่และใบแทรคในการขับบนพื้นดินที่แห้งและมีหินหรือกรวดอาจจะทำให้โซ่และใบแทรคเกิดการสึกหรออย่างรวดเร็ว รวมทั้งการเคลื่อนย้ายเครื่องที่มีขนาดใหญ่ต้องใช้รถบรรทุกเครื่องจักรขนาดใหญ่ในการขนย้าย ทำให้มีค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้น และเมื่อทำการเก็บเกี่ยวได้เมล็ดข้าวโพดแล้วต้องทำการจำหน่ายโดยทันที เพราะเกษตรกรไม่นิยมเก็บรักษาเมล็ดข้าวโพดที่เก็บเกี่ยวโดยใช้เครื่องเกี่ยวนวด เพราะเมล็ดยังมีความชื้นสูงขณะเก็บเกี่ยว รวมทั้งการบรรจุในภาชนะหรือรถบรรทุกในระหว่างเก็บเกี่ยวและรอการขนย้าย จึงเกิดการหายใจซึ่งส่งผลให้เมล็ดคายน้ำและความร้อนออกมา ซึ่งมีผลให้เมล็ดเสื่อมคุณภาพอย่างรวดเร็ว ทำให้เกษตรกรต้องนำเมล็ดมาตากแดดถ้าต้องการเก็บรักษาเมล็ด ส่งผลต่อค่าใช้จ่ายและเวลาดำเนินการเพิ่มมากขึ้น

บทสรุป

ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของไทยที่มีการผลิตหลายขั้นตอน การเก็บเกี่ยวเป็นขั้นตอนที่สำคัญที่มีอยู่ 3 ลักษณะ คือ การเก็บเกี่ยวโดยใช้แรงงานคน การเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องปลิดฝักข้าวโพด และการเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องเกี่ยวนวดข้าวโพด

สำหรับการเก็บเกี่ยวด้วยแรงงานคนมีปัญหาในด้านการขาดแคลนแรงงานและค่าจ้างแรงงานที่ค่อนข้างสูง ส่วนการเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องปลิดฝักข้าวโพดมีข้อจำกัดด้านที่ต้องใช้แทรกเตอร์ในการลากจูงซึ่งจะค่อนข้างลำบากในการเก็บเกี่ยวขอบแปลงและการทำงานที่ไม่เบ็ดเสร็จในครั้งเดียว ส่วนการเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องเกี่ยวนวดข้าวโพดมีข้อจำกัดในเรื่องการขนย้ายเครื่องที่มีขนาดใหญ่ และการสึกหรอของช่วงล่างที่มีค่อนข้างสูง และเมล็ดที่เก็บเกี่ยวได้มีความชื้นค่อนข้างสูง

เอกสารอ้างอิง

•  หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ. 2556. ปลูกข้าวโพด นาน้ำใต้ดินตื้น อีกทางเลือกแก้จน คนอีสาน.  [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.thairath.co.th/content/347342.
• กลุ่มบริษัทเกษตรพัฒนา.  มปป.  เครื่องเกี่ยวนวดข้าวโพด.  [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.kpn.co.th/. (20 พฤษภาคม 2557).
• วิชา หมั่นทำการ. มปป. เครื่องเก็บเกี่ยวข้าวโพดติดรถแทรกเตอร์ 4 ล้อ. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.clinictech.most.go.th/online/pages/techlist_display.asp?tid=803. (20 พฤษภาคม 2557).
• สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. 2556. ข้อมูลการผลิตสินค้าเกษตร: ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ปี 2554-2556. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา:  http://www.oae.go.th/download/prcai/DryCrop/maize52-54.pdf.  (5 มิถุนายน 2557).

• Facebook
• Twitter
• Line

วารี ศรีสอน สมชาย ชวนอุดม